تریستان و ایزولده (به آلمانی: Tristan und Isolde) اپرایی است در سه پرده اثر ریشارد واگنر که بر پایهٔ داستانی عاشقانه به وسیلهٔ گوتفرید فون اشتراسبورگ نوشته شده‌است.

منظومهٔ درباریِ تریستان و ایزولده، که اصلِ آن در سال‌های ۱۲۰۰–۱۲۱۵ میلادی و با عنوان تریستان توسط گوتفرید فون اشتراسبورگ تألیف شده، از آثار مهم ادبیات داستانی آلمانی میانه است.

تریستان به نیابت از طرف عموی خود، مارک، پادشاه کورنوال، برای خواستگاری از ایزولده، شاه‌زاده خانم ایرلندی، به آن کشور می‌رود، و پس از آن‌که خطر اژدهایی را از این سرزمین دفع می‌کند، به مقصود نایل می‌گردد؛ ولی، او و ایزولده اشتباهاً از یک شربت عشق می‌نوشند و در راه بازگشت به میهن دچار عشق آتشینی نسبت به یکدیگر می‌شوند. در دربار مارک با دسیسه‌ها و رنج‌ها و ناکامی‌های بسیار مواجه می‌شوند و سرانجام می‌میرند. از این مضمون، داستان‌های مختلفی با نام‌های کم‌وبیش مشابهی به چند زبان وجود دارد.